วิวัฒนาการของคนผ่านกาลเวลา พบกับภัยธรรมชาติ ทั้ง ฟ้าผ่า ไฟไหม้ น้ำท่วม ความแห้งแล้ง ทำให้เกิดการบอกเล่าและสังเกต จดจำ ทำสถิติจดบันทึก เปรียบเทียบเหตุการณ์ที่เกิดขึ้นยาวนานนับร้อย นับพันปี เป็นขุมความรู้ของมนุษย์ ว่าฤดูกาลใดควรทำสิ่งใด วันใดเวลาใดทำการแล้วได้ผลดี วันใดทำแล้วเกิดผลเสีย
การหาฤกษ์งาม-ยามดี จึงหมายถึงเวลาที่มีอิทธิพลในชีวิตประจำวันของคน โดยเฉพาะเวลาประกอบพิธีต่างๆ ย่อมจะติดขัดถ้าไม่รู้ฤกษ์ยาม ความเชื่อของคนเชื่อว่า ฤกษ์นอกจากจะช่วยให้อยู่ดีกินดี ยังมีผลในทางสังคมวิทยาด้วย เช่น การหาวัน เวลาที่เหมาะสม ย่อมสามารถนัดหมายญาติ-มิตรให้พร้อมเพรียง เพื่อประกอบกิจการงานที่ต้องการความร่วมมือ ร่วมแรงร่วมใจนั้นให้สำเร็จ ไม่ว่าจะเป็นการสร้างบ้านแปงเฮือน แต่งงาน ขึ้นบ้านใหม่ ซึ่งฤกษ์ยามที่ควรทำรู้จักมีดังนี้
- วันจม-วันฟู วันจม คือ วันไม่ควรทำการอันเป็นมงคลต่างๆ ทุกอย่าง เพราะจะนำไปสู่ความล่มจมหายนะ ต้องทำการในวันฟู คือ วันที่เฟื่องฟู นำไปสู่ความก้าวหน้า ควรทำการมงคลในวันนี้ วันจมและวันฟูรู้ได้อย่างไร โบราณท่านได้บันทึกไว้เป็นหลักฐานดังนี้
เดือน วันจม วันฟู อ้าย (เดือน ๑)วันศุกร์วันจันทร์ยี่ (เดือน ๒)วันเสาร์วันอังคารสาม, แปดวันอาทิตย์วันพุธสี่, เก้าวันจันทร์วันพฤหัสบดีห้า, สิบวันอังคารวันศุกร์หก, สิบเอ็ดวันพุธวันเสาร์เจ็ด, สิบสองวันพฤหัสบดีวันอาทิตย์
- วันอมุตโชค คือ วันที่เป็นมงคลยิ่ง เป็นวันที่เชื่อกันว่าเยี่ยมยอดด้วยโชค ดังนั้นการประกอบพิธีต่างๆ นอกจากจะให้ตรงกับวันฟูวันจมแล้ว ยังต้องให้ตรงกับวันอมุตโชคนี้ด้วย จึงจะได้ชื่อว่าได้รับมงคลยิ่ง การศึกษาวันอมุตโชคให้ยึดข้างขึ้นข้างแรมที่ตรงกับวันต่างๆ ไม่ว่าจะในสัปดาห์ และเดือนใดก็ตาม ดังนี้
อาทิตย์ จันทร์ อังคาร พุธ พฤหัสบดี ศุกร์ เสาร์ ข้างขึ้น (ค่ำ) 8 3 9 2 4 1 5 ข้างแรม (ค่ำ) 8 3 9 2 4 1 5
- วันดีถีทั้งห้า คือ วันที่พระจันทร์ประกอบด้วยฤกษ์ที่เป็นมงคล 5 ดวง และแต่ละดวงก็จะอำนวยผลต่อสิ่งที่เรากระทำต่างประเภทกัน วันดิถีทั้งห้าเราจะรู้จากวันขึ้นแรมของทุกเดือน ที่ตรงกับวันต่างๆ ดังนี้
ชื่อดิถี วัน ข้างขึ้น-แรม (เดือน) การกระทำ ไชยดิถี อังคาร3-8-13 ค่ำเหมาะสำหรับการสรงน้ำคุด ขอ นอ งา และให้ออกทัพจับศึก ภัทรดีถี พุธ2-7-12 ค่ำเหมาะสำหรับการให้ยศ ให้ตำแหน่ง และฉลองศักดินาตราตั้ง ปุณณดิถี พฤหัสบดี5-10-15 ค่ำเหมาะสำหรับการประกอบการค้าและปลูกพืชพันธุ์ธัญญาหาร นันทดีถี ศุกร์1-6-11 ค่ำเหมาะสำหรับการปลูกเรือนย้าวท้าวพระยา มิตตะดิถี เสาร์4-9-14 ค่ำเหมาะสำหรับการเจริญทางการทูต ผูกเสี่ยว การสู่ขวัญต้อนรับ
ดิถีมหาโชค
ดิถีมหาโชค การทำงานมงคลทั้งการแต่งงาน ปลุกบ้านเฮือนใหม่ ขึ้นบ้านใหม่ เฉลิมฉลองใดๆ ให้เลือกทำและละเว้นตามวันในตารางข้างล่างนี้
| วัน | อาทิตย์ | จันทร์ | อังคาร | พุธ | พฤหัส | ศุกร์ | เสาร์ | ดิถี | คำทาย |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
|
ขึ้น-แรม (เดือน)
|
8
|
3
|
9
|
2
|
4
|
1
|
5
|
อำฤตโชค
|
ดี
|
|
ขึ้น-แรม (เดือน)
|
11
|
5
|
14
|
10
|
9
|
11
|
4
|
สิทธิโชค
|
ดี
|
|
ขึ้น-แรม (เดือน)
|
14
|
12
|
13
|
4
|
7
|
10
|
15
|
มหาสิทธิโชค
|
ดี
|
|
ขึ้น-แรม (เดือน)
|
8
|
3
|
13
|
10
|
4
|
1
|
11
|
ชัยโชค
|
ดี
|
|
ขึ้น-แรม (เดือน)
|
6
|
3
|
9
|
6
|
12
|
1
|
5
|
ราชาโชค
|
ดี
|
|
ขึ้น-แรม (เดือน)
|
1
|
4
|
6
|
9
|
5
|
3
|
7
|
ทึกทึน
|
ชั่ว-ร้าย
|
|
ขึ้น-แรม (เดือน)
|
4
|
6
|
1
|
3
|
8
|
7
|
1
|
ทรธึก
|
เลว
|
|
ขึ้น-แรม (เดือน)
|
12
|
11
|
7
|
13
|
6
|
8
|
9
|
ยมขันธ์
|
เลว
|
|
ขึ้น-แรม (เดือน)
|
4
|
6
|
1
|
3
|
3
|
9
|
1
|
อัตนิโรจน์
|
เลว
|
|
ขึ้น-แรม (เดือน)
|
1
|
2
|
10
|
7
|
1
|
6
|
6
|
ทินกาล
|
เลว
|
|
ขึ้น-แรม (เดือน)
|
12
|
10
|
15
|
8
|
5
|
7
|
8
|
ทินสูญ
|
เลว
|
|
ขึ้น-แรม (เดือน)
|
4
|
6
|
1
|
3
|
8
|
9
|
10
|
กาฬโชค
|
เลว
|
|
ขึ้น-แรม (เดือน)
|
4
|
2
|
7
|
5
|
8
|
3
|
6
|
กาลสูญ
|
เลว
|
|
ขึ้น-แรม (เดือน)
|
12
|
11
|
10
|
9
|
8
|
7
|
1
|
กาลทัณฑ์
|
เลว
|
|
ขึ้น-แรม (เดือน)
|
4
|
6
|
10
|
9
|
8
|
9
|
1
|
โลกวินาส
|
เลว
|
|
ขึ้น-แรม (เดือน)
|
4
|
8
|
6
|
4
|
8
|
8
|
9
|
วินาสส์
|
เลว
|
|
ขึ้น-แรม (เดือน)
|
6
|
10
|
8
|
7
|
2
|
9
|
12
|
พิลา
|
เลว
|
|
ขึ้น-แรม (เดือน)
|
9
|
1
|
10
|
9
|
8
|
7
|
6
|
มฤตยู
|
เลว
|
|
ขึ้น-แรม (เดือน)
|
7
|
8
|
4
|
7
|
1
|
14
|
14
|
วันบอด
|
เลว
|
|
ขึ้น-แรม (เดือน)
|
5
|
6
|
10
|
8
|
11
|
5
|
7
|
กาลทีน
|
เลว
|
การเลือกทำและละเว้นให้ดูวันในแต่ละเดือนว่าดี หรือเลว ดีให้เอา เลวให้ละเว้น และถ้าไปตรงกับวันจมแม้จะเป็นวันอำฤตโชคก็ให้เว้นด้วย เช่นกัน
ดิถีมหาสูญ
ถ้าเดือนต่อไปนี้ ตรงกับวันขึ้น-แรม (เดือน) ดังตารางถือว่าเป็นวันมหาสูญ แม้ว่าบางครั้งวันขึ้นแรมจะตรงกับ 5 ช่องแรกของวันดิถีมหาโชค แต่วันในสัปดาห์ไม่ตรงกันก็ถือว่า เลว จึงห้ามประกอบพิธี หรือการงานมงคลทั่วไป
| เดือน | ขึ้น-แรม/ค่ำ | เดือน | ขึ้น-แรม/ค่ำ |
|---|---|---|---|
| 6-3 | 4 | 7-10 | 8 |
| 8-5 | 6 | 11-2 | 12 |
| 9-12 | 10 | 4-1 | 2 |
ฤกษ์เดินทาง
เวลาจะเดินทางไปทำการมงคล หรือประกอบธุรกิจอะไร ห้ามไปหรือเดินทาง หรือนั่งหันหน้าไปในทิศทางที่ผีหลวง หรือหลาวเหล็กอยู่ ควรหันหน้าไปในทิศที่เทพเจ้าอยู่ ถ้าจำเป็นต้องเดินทางก็ให้เดินทางไปในทิศทางที่เทพเจ้าอยู่ก่อนแล้ว ค่อยโค้งคืนมาในทิศทางไม่ดีนั้น ผีหลวงหลาวเหล็ก หรือเทพเจ้าอยู่ประจำทิศต่างๆ กัน ตามวันดังนี้
| วัน | เทพเจ้าอยู่ทิศ | หลาวเหล็กอยู่ทิศ | ผีหลวงอยู่ทิศ |
|---|---|---|---|
| อาทิตย์ | ตะวันออกเฉียงใต้ | ตะวันตก | ตะวันออกเฉียงเหนือ |
| จันทร์ | ตะวันตก | ตะวันออก | ตะวันออก |
| อังคาร | ตะวันตกเฉียงใต้ | เหนือ | ตะวันออกเฉียงเหนือ |
| พุธ | ใต้ | เหนือ | เหนือ |
| พฤหัสบดี | เหนือ | ใต้ | ใต้ |
| ศุกร์ | ตะวันออก | ตะวันตก | ตะวันตก |
| เสาร์ | ตะวันตกเฉียงเหนือ | ตะวันออก | ตะวันออกเฉียงใต้ |
ทิศและยามดีประจำวัน
ถ้าต้องการจะเดินทางไปทำการค้าขาย ทำธุรกิจยังต่างถิ่นต่างที่ ควรจะเลือกเวลาในการเดินทาง และทิศทางเดินออกจากเคหสถานเพื่อโชคลาภ ทำมาค้าขึ้น ดังนี้
| วัน | ชื่อยาม | เวลาดี | ทิศดี |
|---|---|---|---|
| อาทิตย์ | ยามศุกร์ | 07.30 - 09.00 น. | เหนือ |
| ยามพุธ | 09.00 - 10.30 น. | ทุกทิศ | |
| ยามจันทร์ | 10.30 - 12.00 น. | ตะวันตก | |
| จันทร์ | ยามเสาร์ | 07.30 - 09.00 น. | เหนือ |
| ยามพฤหัส | 13.30 - 15.00 น. | ทุกทิศ | |
| ยามศุกร์ | 15.00 - 16.30 น. | ทุกทิศ | |
| ยามพุธ | 16.30 - 18.00 น. | ทุกทิศ | |
| อังคาร | ยามศุกร์ | 09.00 - 10.30 น. | เหนือ |
| ยามพุธ | 10.30 - 12.00 น. | ตะวันตก | |
| ยามจันทร์ | 12.00 - 13.30 น. | ตะวันออก | |
| ยามเสาร์ | 13.30 - 15.00 น. | เหนือ | |
| ยามพฤหัส | 15.00 - 16.30 น. | ทุกทิศ | |
| พุธ | ยามพุธ | 06.00 - 07.30 น. | ทุกทิศ |
| ยามจันทร์ | 07.30 - 09.00 น. | ทุกทิศ | |
| ยามพฤหัส | 10.30 - 12.00 น. | ทิศเหนือ | |
| ยามศุกร์ | 15.00 - 16.30 น. | ทิศตะวันออก | |
| ยามพุธ | 16.30 - 18.00 น. | ทุกทิศ | |
| พฤหัสบดี | ยามพฤหัส | 06.00 - 07.30 น. | ทุกทิศ |
| ยามอาทิตย์ | 09.00 - 10.30 น. | ทุกทิศ | |
| ยามศุกร์ | 10.30 - 12.00 น. | ทุกทิศ | |
| ยามพุธ | 12.00 - 13.30 น. | ทุกทิศ | |
| ยามจันทร์ | 13.30 - 15.00 น. | ทุกทิศ | |
| ยามพฤหัส | 16.30 - 18.00 น. | ทิศอุดร | |
| ศุกร์ | ยามศุกร์ | 06.00 - 07.30 น. | ทุกทิศ |
| ยามพุธ | 07.30 - 09.00 น. | ทุกทิศ | |
| ยามจันทร์ | 09.00 - 10.30 น. | ทิศตะวันออก | |
| ยามเสาร์ | 10.30 - 12.00 น. | ทุกทิศ | |
| ยามพฤหัส | 12.00 - 13.30 น. | ทุกทิศ | |
| ยามอังคาร | 13.30 - 15.00 น. | ทิศเหนือ | |
| ยามศุกร์ | 16.30 - 18.00 น. | ทุกทิศ | |
| เสาร์ | ยามพฤหัส | 07.30 - 09.00 น. | ทุกทิศ |
| ยามศุกร์ | 12.00 - 13.30 น. | ทุกทิศ | |
| ยามพุธ | 13.30 - 15.00 น. | ทุกทิศ |
ดิถีฤกษ์ห้ามกระทำมงคล
โบราณาจารย์อีสานท่านกล่าวไว้ว่า สงฆ์ 14 นารี 11 สมรส 7 เผาศพ 15 นั้น ไม่ดีเลย ห้ามกระทำเด็ดขาด ความหมายของคำกล่าวนี้ คือ
- สงฆ์ 14 ในที่นี่ตัวเลข 14 หมายถึง วันข้างขึ้นหรือข้างแรม 14 ค่ำ มิได้หมายถึงจำนวนพระสงฆ์ 14 รูป ดังนั้นการกระทำกิจการใดๆ ที่เกี่ยวข้องกับการนิมนต์พระสงฆ์มาประกอบพิธีกรรม เช่น การขึ้นบ้านใหม่ เปิดป้ายอาคารสำนักงาน งานบวช งานแต่ง จะไม่เป็นมงคลเกิดวิบัติในภายหลัง พึงละเว้น (กุศโลบายนี่น่าจะหมายถึง วันเหล่านี้พระสงฆ์ท่านมีกิจจะต้องกระทำอยู่ในวัด ห้ามรบกวน)
- นารี 11 ในที่นี่ตัวเลข 11 ก็หมายถึง วันข้างขึ้นข้างแรม 11 ค่ำ เช่นเดียวกัน มิได้หมายถึงจำนวนสตรี 11 นางแต่อย่างใด การทำงานมงคลที่เกี่ยวข้องกับสตรีทุกเพศทุกวัย ไม่ควรกระทำในวันนี้ เช่น การบายศรีสู่ขวัญในวันข้างขึ้นหรือแรม 11 ค่ำ
- สมรส 7 การทำพิธมงคลสมรส ก็มีข้อห้ามมิให้กระทำในวันข้างขึ้นหรือข้างแรม 7 ค่ำ โดยเฉพาะถ้าเป็นข้างขึ้น 7 ค่ำ ตรงกับวันศุกร์ห้ามเด็ดขาด
- เผาศพ 15 การเผาศพหรือปลงศพ ก็มีข้อห้ามไม่ให้กระทำในวันข้างขึ้นหรือข้างแรม 15 ค่ำ เพราะพระสงฆ์มีกิจต้องกระทำในวันธัมมัสวนะและวันอุโบสถ ยิ่งถ้าไปตรงกับวันศุกร์ 15 ค่ำ โบราณท่านห้ามเด็ดขาดเพราะตรงกับวันปลงพระศพของพระสัมมาสัมพุทธเจ้า
ที่มา : ได้มาจากหนังสือที่ระลึกงานศพ (ผู้ใดไม่ปรากฏ เพราะปกฉีกขาด เสียหาย และปลวกกัดแทะหลายส่วน)
