ล | ฦ | ว | ศ | ษ | ส
| คำอีสาน | ความหมาย |
| ลก | น. เล้าไก่ เรียกว่า ลกไก่ |
| ล่ง | ว. โล่ง ว่าง เปล่า ไม่มีเครื่องกำบัง เช่น หายใจสะดวก (ในเวลาเป็นหวัด) เรียก หันใจล่ง |
| ลงข่วง | ก. สถานที่สำหรับปั่นฝ้าย เรียก ข่วง ข่วงนี้ปลูกยกพื้น สูงประมาณหนึ่งศอก รูปสี่เหลี่ยมผืนผ้า กว้างยาวเท่ากับจำนวนคนที่จะมาใช้ ไม่มุงหลังคา หญิงสาวชาวอีสานหลังจากดำนาแล้ว จะมาใช้ที่นี่ฝึกหัดทำฝ้าย ทำไหม เพื่อทอผ้านุ่งผ้าห่ม ในห้วงระยะเวลาตั้งแต่เดือน 11 ถึงเดือน 4 เป็นเวลานาน 6 เดือน ชายหนุ่มก็จะมาพูดเกี้ยวพาราสี ถ้าชอบพอก็สู่ขอกันตามประเพณี |
| ลงแขก | ก. การขอแรงญาติพี่น้องให้มาช่วยทำงาน โดยไม่ให้ค่าจ้างรางวัล เรียก ลงแขก คนอีสานสมัยโบราณช่วยเหลือเกื้อกูลกันเกือบจะทุกกิจการ การขอแรงไหว้วานญาติพี่น้องเพื่อช่วยเหลือการงานจึงมีเป็นประจำ |
| ลงทึน | ก. สิ่งที่ลงไปทีแรกเรียกทึน (ทุน) ผลที่ได้เกินทึนเรียกกำไร การทำอะไรจะต้องลงทุนก่อน การลงทุนเรียก ลงทึน |
| ลงเลข | ก. การดูหมอเรียก ลงเลข เลขที่คนโบราณใช้ดูเรียก เลขหางหมา การดูหมอเป็นประเพณีนิยมกันมาแต่ดึกดำบรรพ์ |
| ลนลน | ว. พูดพล่าม เรียก เว้าลนลน ลกลนก็ว่า |
| ลวดลาด | ว. การกระทำโดยไม่ตั้งใจ เรียก เฮ็ดพอลวดลาด |
| ลวบลวบ | ว. กินพร่ำเพื่อ เรียก กินลวบลวบ พูดไม่หยุด เรียก เว้าลวบลวบ |
| ล้องค้อง | ว. ขด งอ เชือกที่ขดให้เป็นบ่วงขนาดเล็ก เรียก ขดล้องค้อง ขนาดใหญ่ว่า งอโล้งโค้ง |
| ลอม | น. ข้าวที่เกี่ยวแล้วหาบมากองไว้ที่ลาน เรียก ลอมเข้า ถ้าเป็นกองฟางเรียก ลอมเฟือง |
| ล่อย | น. ชื่อโรคชนิดหนึ่ง ทำให้มือตายเท้าตาย จับถืออะไรไม่ได้ เดินไปเดินมาไม่ได้ เรียก โรคแขนล่อยขาล่อย |
| ลาบ | น. อาหารประเภทพร่าและยำ ถือว่าเป็นอาหารประเภทสูงของชาวอีสาน ในการทำบุญ เลี้ยงแขกเลี้ยงคน ถ้าขาดลาบอย่างเดียวถือว่า เป็นการเลี้ยง ชั้นต่ำ |
| ลาบซาบ | ว. ลักษณะของสิ่งของที่แขวนเรียงกันเป็นแถวเป็นแนว เรียก เลียงลาบซาบ เลียนลาบซาบ ก็ว่า |
| ลิดแลด | ว. มองเห็นเพียงแวบเดียว เรียก เห็นพอลิดแลด |
| ลิน | 1 น. รางสรงน้ำ เรียก ฮางลิน ฮางลินทำด้วยไม้แก่น ทำเป็นรูปนาคยาว ประมาณ 6 ศอก เจาะเป็นร่องยาว มีรูที่คอนาค ใช้สำหรับสรงน้ำเจ้านาย เมื่อได้บรรดาศักดิ์ หรือ สรงน้ำพระสงฆ์เมื่อได้รับสมณศักดิ์ 2 ก. ฝนตกพรำเรียก ฝนตกลิน |
| ลึด | ก. กลืนอาหารโดยไม่เคี้ยวให้แหลกเสียก่อน เรียก กลืนลึด |
| ลึม | น. เรียกกระไต้ที่มัดรวมกัน 10 อัน ว่ากะไต้หรือกระบองหนึ่งลึม มัดให้แน่น เช่นเอาตอกชะเนาะเคียนบั้งไฟเรียก ลึมบั้งไฟ |
| ลึ่ง | ว. หลวม กว้างเกินไป เช่น รูบั้งไฟกว้าง เรียก ฮูลึ่ง เพราะฮูลึ่งนี้แหละบั้งไฟจึงซุ หรือไม่ขึ้น |
| ลืบ | ก. เถือเนื้อที่ติดกับหนังด้วยมีดบาง ๆ เรียก ลืบเนื้อ |
| ลูกกก | น. ลูกคนหัวปี เรียก ลูกกก ส่วนลูกคนสุดท้อง เรียก ลูกหล้า ลูกคนอื่นแต่รักเสมือนลูกของตนเรียก ลูกฮัก |
| แล่น | ก. วิ่งไปอย่างเร็วไว เรียก แล่น ถ้าวิ่งเร็วดุจลมพัด เรียก แล่นจั้นจั้น |
| โลด | ว. เลย, ทีเดียว, ไปเลย เรียก ไปโลด กินเลย เรียก กินโลด ทำเลย เรียก เฮ็ดโลด |
| คำอีสาน | ความหมาย |
| ไม่มีคำที่แตกต่างจากภาษากลาง (ยังค้นไม่พบ นึกไม่ออก) | |
| คำอีสาน | ความหมาย |
| วน | 1 ก. วกวน, วนเวียน หนทางวกไปเวียนมา เรียก หนทางวน 2 ก. รบกวน อย่างเช่นเพื่อนรบกวน ก็มักพูดว่า อย่ามาวนนา |
| ว้อ | น. โรคหมาบ้า ชื่อโรคชนิดหนึ่งของหมา เมื่อเป็นขึ้นแล้วหมาจะวิ่งไม่หยุด มีน้ำลายไหล เรียก หมาเป็นว้อ |
| วอง | ว. เปรียว คนที่มีลักษณะตื่นตกใจง่าย เรียก คนวอง |
| ว่อง | ว. ฟันที่หลุดออกสองหรือสามซี่ เรียก แข้วว่อง |
| ว่อนว่อน | ว. เสียงในระยะใกล้ อย่างเช่น เสียงหยังดังว่อนว่อน ถ้าเสียงมาจากระยะไกล จะเรียกว่า ว้อนว่อน |
| วั่งวอน | ก. วังเวงใจ ถ้าความรู้สึกห่วงหน้าพะวงหลัง เรียก วั่งเว |
| วังเวิน | น. วังวน บริเวณน้ำลึกที่มีน้ำไหลวน เรียก วังเวิน |
| วันเพ็ง | น. วันพระจันทร์เต็มดวง เรียก วันเพ็ง เดือนหนึ่งๆ มีเพียงหนึ่งวัน คือวันขึ้น 15 ค่ำ |
| วับวับ | ว. อาการกวักมือไวๆ เรียก กวักมือวับวับ เดินเร็วๆ เรียก ย่างวับวับ |
| วาก | ว. วิ่น แหว่ง เช่น ควายจมูกวิ่น เรียก ควายดังวาก ปากแหว่ง เรียก ปากวาก |
| วิ่ง | ก. อาการที่เกิดลมหมุนเวียนในศีรษะ เรียก วิ่ง วิ่งเวียน ก็ว่า |
| วิ้ง | ก. แล่นไปโดยเร็ว เรียก วิ้ง |
| วิน | ก. อาการหน้ามืดตาลาย เรียก วินหัว |
| วี | ก. ปา ขว้าง ปาค้อนไปใส่มะม่วงเรียก วีค้อนใส่หมากม่วง |
| วีก | ว. แหว่ง จมูกแหว่งขนาดเล็ก เรียก ดังวีก ถ้าแหว่งขนาดกลางเรียก ดังวืก แหว่งขนาดใหญ่ เรียก ดังวาก |
| เว่อ | น. ส้มซ่า ชื่อ ส้มชนิดหนึ่ง เปลือกหนา เรียก หมากเว่อ |
| เว้อ | ว. บาน ปากบาน เรียก ปากเว้อ |
| เว้า | ก. พูด พูดเรียก เว้า พูดด้วย เรียก เว้านำ พูดไพเราะ เรียก เว้าม่วน พูดหยาบ เรียก เว้าเพอะ |
| ไว่ไว่ | ว. เดินมาอย่างเร่งรีบ เรียก ย่างไว่ไว่ ไปไว่ไว่ มาไว่ไว่ |
| คำอีสาน | ความหมาย |
| ศูล | น. หลาว เหล็กแหลม |
| คำอีสาน | ความหมาย |
| ไม่มีคำที่แตกต่างจากภาษากลาง (ยังค้นไม่พบ นึกไม่ออก) | |
| คำอีสาน | ความหมาย |
| ส้ง | น. กางเกง กางเกงที่ย้อมด้วยสีครามที่เรียกว่า จุบคราม หรือผ้าหม้อห้อมที่ ไทยเหนือ เรียก ผ้าส้ง ผ้านี้ทำด้วยฝีมือของลาวส้ง (คนไทยจำพวกหนึ่ง ซึ่งมี จารีตประเพณี ภาษาพูดเหมือนลาว เรียก ลาวส้ง) |
| สวก | ก. ทิ่ม ตำ แทง เช่น ไม้แทงตีน เรียก ไม้สวกตีน |
| ส่วง | 1 ก. แข่ง การแข่งเรือ เรียก ส่วงเฮือ การส่วงเอือเป็นกีฬาชนิดหนึ่ง สำหรับ ชาวอีสานที่มีบ้านเรือนตั้งอยู่ริมแม่น้ำสายต่างๆ ซึ่งจะกระทำตั้งแต่วันออก พรรษาเป็นต้นไป เพราะเป็นฤดูน้ำหลาก 2 ก. หลีกไป หลบไป เล็ดลอดไป |
| ส่วย | 1 น. ชนชาติที่พูดภาษามอญ เขมรพวกหนึ่ง ซึ่งลาวเกณฑ์ให้ส่งส่วย เรียก ชนชาติส่วย 2 น. ข้าวของหรือเงินทองที่คนเมืองขึ้นจะต้องส่งให้แก่เมืองที่ตนขึ้น เรียก เงินส่วย 3 ก. ชำระ ล้าง ล้างหน้า เรียก ส่วยหน้า ชำระร่างกาย เรียก ส่วยคีง |
| ส้วย | ว. เรียว แหลม ลด เช่น ไม้คันหลาวส้วยปลาย |
| ส้อ | ก. ซักถาม ไล่เลียง |
| สะเดิด | ก. กระโดด ผวา ตื่น เช่น คืนไฟไหม้พากันสะเดิดหนีตาย |
| สะเดือก | ก. รู้ตัว, ฉุกคิด ตรงกับภาษาอังกฤษว่า to realize |
| สะแตก | ก. กินจุ กินไม่เลือก คนที่กินจุเกือบไส้แตก เรียก สะแตก สีแตก แดกตับ แดกไต ก็ว่า |
| สะมัก | ก. สำลัก เช่น กินข้าวสำลักข้าว เรียก สะมักเข้า กินน้ำสำลักน้ำ เรียก สะมักน้ำ |
| สะเม่น | ก. เขม่น อาการที่กล้ามเนื้อที่ตากระตุกขึ้นลงเบา ๆ เรียก ตาสะเม่น |
| สะออน | ก. ชอบใจ พอใจ ติดใจ |
| ส้าง | น. บ่อน้ำ บ่อที่ขุดลึกลงไปในดินมีน้ำกินน้ำใช้ได้ตลอดปี เรียก น้ำส้าง |
| ส้าว | ก. ไม้ยาวสำหรับสอยวัสดุ สิ่งของ ผลไม้ เช่น มะม่วง ลำใย มะพร้าว เรียก ไม้ส้าว |
| สิ้ง | ก. มองดูด้วยไม่เต็มตา เรียก สิ้ง มองดูด้วยหางตา เรียก สิ้งตาน้อย มองตาม เรียก สิ้งตานำ |
| สิ้ว | น. สีเขียวแก่ ลักษณะคล้ายสีหัวเป็ดตัวผู้เรียก สีสิ้ว |
| สีก | น. น้ำครำใต้ถันชาน เรียก น้ำสีก หรือ น้ำขี้สีก ก็ว่า |
| สึงหลึง | ว. อาการนั่งนิ่งเหมือนคนเสียสติ เรียก นั่งสึงหลึง |
คำอีสานแยกตามหมวดอักษร
