ภาษาพูดของผู้คนในภาคอีสานนั้นมีหลายสำเนียงที่แตกต่างกันไป ไม่มี "ภาษาอีสาน" นะครับ มีแต่เป็นภาษาพูดดั้งเดิมของชนเผ่าต่างๆ ที่อาศัยอยู่ในภูมิภาคนี้ซึ่งมีหลายกลุ่มชาติพันธุ์ [ เรื่องที่เกี่ยวข้อง : ชาติพันธุ์ชนเผ่าไทยในอีสาน ] ดังนั้น เมื่อท่านเดินทางไปท่องเที่ยวอีสาน ท่านจะได้ฟังสำเนียงเสียงพูดที่แตกต่างกันออกไปในแต่ละจังหวัด คำที่เสนอในที่นี่รวบรวมมาจากที่กระผมอาวทิดหมู มักหม่วน ได้ตอบไว้ใน Facebook Fanpage มาแล้วแต่ค้นหาย้อนหลังยาก ท่านเว็บมาดเซ่อเลยขอร้องแกมบังคับให้นำมารวบรวมไว้ที่นี่อีกครั้งหนึ่ง แฟนนานุแฟนที่ต้องการทราบความหมายของคำ หรือประโยคใดก็สอบถามเพิ่มเติมมาได้นะขอรับ ยินดีนำมาตอบให้ทราบทั้งในเว็บไซต์และเฟซบุ๊คต่อไป

หน้าที่ : 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14

คำที่น่าสนใจนำมาเสนอในวันนี้คือ...

ส่วย-แจก-ล้าหล่อย-จ่อค่อ-งักงัก-กระด้าง-งกงก-ตุ้ยพี-อึ่งลึ่ง

ส่วย

ภาษาอีสานวันละคำ มื้อนี้ขอเสนอคำว่า "ส่วย"

ได้รับปี้น้อยจากทางบ้าน (บ่บอกชื่อเสียงเรียงนาม ถิ่นที่อยู่) ถามมาว่า "ได้ยินยายทวดเว้าให้ว่า 'บ่ทันส่วยหน้า ตื่นมากะกินโลดน้อ' อาวทิดหมูบอกนางแหน่ว่า "ส่วยหน้า" ของยายคืออีหยัง? นางบ่เข้าใจอีหลี" อาวทิดหมูบ่เคยใจร้ายต่อไผ ขอบอกอีหล่าดังนี้

ส่วย ก. ชำระ ล้าง ล้างหน้า เรียก ส่วยหน้า ชำระร่างกาย เรียก ส่วยคีง สว่าย ก็ว่า อย่างว่า แล้วเลิกเมี้ยนสีล้างสว่ายมือ (กาไก) เมี้ยนสว่ายหน้าแครงแล้วเล่าจา (ฮุ่ง). to clean, wash.

ส่วย น. ข้าวของ หรือเงินทอง ที่คนเมืองขึ้นจะต้องส่งให้แก่เมืองที่ตนขึ้น เรียก เงินส่วย อย่างว่า ทุกเทศใต้ลุ่มฟ้าขนเข้าส่วยสิน (กาไก) พันเมืองมาส่วยทองทังค้าย (สังข์). tribute money or goods in kind paid by subject states.

ส่วย น. ชนชาติที่พูดภาษามอญเขมรพวกหนึ่ง ซึ่งลาวเกณฑ์ให้ส่งส่วย เรียก ชนชาติส่วย. Suai: a Mon-Khmer ethnic group.

ที่ยายบอกสรุปให้เข้าใจง่ายๆ ก็คือ "หน้ายังไม่ล้าง ก็มากินแล้ว" นั่นเองแหละนางเอย แสดงว่าตื่นสายแล้วจมูกได้กลิ่นยั่วยวนเลยรีบมาร่วมวง จนลืมล้างหน้าล้างตา ดีที่ยายบ่บอกว่า "ให้พระสิแตกก่อน มึงจั่งฉัน" โอ๊ะๆๆ เว้าปิ้น(ผิด) ต้องเป็น "ให้พระฉันก่อน มึงจั่งสิแตก" ซั่นดอกวา

แจก

ภาษาอีสานวันละคำ มื้อนี้เสนอคำว่า "แจก"

ได้รับข้อความมาทาง inbox ใน Facebook จากแฟนนานุแฟนทางบ้านถามมาว่า "ได้ยินผู้เฒ่าเพิ่นว่า มื้อนี้ไปเพลอยู่ 'หอแจก' สงสัยว่า มันอยู่บ่อนใด๋อาวทิดหมู บอกข่อยแหน่"

หอแจก น. ศาลาโรงธรรม ศาลาวัดเป็นที่ประชุมทำบุญให้ทานและแจกศีลธรรม แจกสิ่งของ เรียก หอแจก. sermon hall of temple.

ซึ่งคำว่า "แจก" นี้ยังมีใช้ในภาษาพูดของฅนอีสานอีกมาก มีหลายความหมาย ดังนี้

แจก ก. แบ่ง ปัน ให้ จ่าย แบ่งสิ่งของให้แก่ญาติมิตร เรียก แจกของ ทำบุญอุทิศส่วนกุศลให้แก่ผู้ที่ตายไปแล้ว เรียก "แจกเข้า". to share, give out.

แจก ก. ตัดเฉียง ตัดใบตองห่อหรือมวนใบยาสูบ เรียก แจกใบตอง แกกใบตอง ก็ว่า. to trim.

เพื่อความรู้ที่ละเอียดมากขึ้น แนะนำให้อ่านเพิ่มเติมเรือง "หอแจกอัตลักษณ์อีสาน" ได้เลยครับ

ล้าหล่อย

ภาษาอีสานวันละคำ มื้อนี้เสนอคำว่า "ล้าหล่อย"

เป็นคำถามมาจากพี่น้องไท กทม. เพิ่นฟังเพลงของอ้ายมนต์แคน แก่นคูน เพลง "คำว่าฮักกัน มันเหี่ยถิ่มใส" แล้วบ่เข้าใจคำว่า "ล้าหล่อย" มันเป็นจั่งใด๋น้ออาวทิดหมู ตามคำขอจัดให้เลยทันที ขอให้ความหมายแยกเป็น 2 คำ คือ

ล้า ว. เมื่อย เหนื่อย อ่อนล้า หมดกำลัง หมดแรง อย่างว่า พันครุฑเข้าไหลมามัวมืด นาคตื่นเต้นหนีล้าบ่าเบา (สังข์) บาก็ยินแคลนล้าเซานอนในตาด (กาไก). fatigued, exhausted.

หล่อย ว. อาการมึนชา เป็นตะคริว หมดกำลังวังชายกแขนขาไม่ขึ้น ขาลีบขาไม่มีกำลังเรียก ขาหล่อย.

เมื่อนำ 2 คำนี้มารวมกันเป็น "ล้าหล่อย" ในเพลงนี้จึงหมายถึง อาการหมดแรงทรุดตัวลงกับพื้น สิ้นหวังจากการถูกทอดทิ้งนั้นเอง คนที่ผิดหวังมากๆ คงพอเดาอาการออกนะ ส่วนอาวทิดหมูนั้น "ล้าหล่อย" จนชินจากผู้สาวหลายใจมาตั๋วต้มให็ฮักแล้วก็จากไป

จ่อค่อ

ภาษาอีสานวันละคำ มื้อนี้เสนอคำว่า "จ่อค่อ"

ลมหนาวมาจั่งซี้หลายๆ คนกะนั่งเฝ้ากองไฟ เอาไออุ่นคลายหนาว ถ้าได้ข้าวใหม่ปั้นจี่หอมๆ กะสิคักหลาย ได้หัวมันมาเผาไฟคลุกขี้เถ้ากะแห่งแซบ แต่ผู้ลางคนนั้น หนาวขาดไออุ่นจากสาวมาให้กอด แนมไปกะแม่นนั่ง "จ่อค่อ" เป็นคำถามของบ่าวส่ำน้อยทางยโสธรถามมาว่า เขาว่า "นั่งจ่อค่อ" นั่งจั่งใด๋น้ออาวทิดหมู เฉลยให้บ่าวผู้ฮ้ายฟังแหน่

จ่อค่อ ว. อาการที่สัตว์ตัวเล็กนั่งจับเจ่าเรียก นั่งจ่อค่อ ถ้าเป็นสัตว์ตัวใหญ่เช่น เสือ เรียก นั่งโจ่โค่ จ่อค่อ แจ่แค่ โจ่โค่ เจ่เค่ ก็ว่า. (sitting) looking subdued or defeated.

สิบอกว่าจั่งใด๋ดี ภาษาวัยรุ่นสมัยนี้เพิ่นอาจสิใช้คำว่า "นั่งโง่ๆ" แทนกะได้คือกัน คือการนั่งแบบหมดความหวัง ปล่อยอารมณ์ให้มันหนาวตายไปโลดหัวใจนี่  ซั่นล่ะวา!

งักงัก

ภาษาอีสานวันละคำ มื้อนี้ขอเสนอคำเกี่ยวกับ "ความหนาว"

คนอีสานเมื่อเว้ากันถึงเรื่อง "ความหนาว" มักจะมีสร้อยคำเพื่อขยายให้เห็นถึงความหนาวเหน็บที่คนรุ่นใหม่ๆ ฟังแล้วอาจไม่เข้าใจดังนี้

กะด้าง ว. แข็ง เช่น มือหรือเท้าแข็ง เพราะถูกอากาศหนาว เย็นจนมือกระด้าง อย่างว่า พระกาโยเหลืองหล่าตนตายกระด้าง (สังข์). hard, calloused, stiff.

งกงก ว. มีอาการสั่น เช่น คนเห็นเสือกลัวเสือจนตัวสั่นงกงก หรือหนาวมากจนตัวสั่นงกงก เรียก สั่นงกงก. trembling, shivering, shuddering.

ง็อกง็อก ว. อาการสั่นของคนกลัว หรือคนหนาวมาก เรียก สั่นง็อกง็อก ง็อกง็อกแง็กแง็ก ก็ว่า. to tremble, shiver, shudder.

งักงัก ว. อาการหนาวสั่นจนขากรรไกรกระทบกัน เรียก สั่นงักงัก จนคางกะไตแข็ง. (teeth) chattering from cold.

คงพอจะมองภาพออกนะครับ ตอนนี้ที่บ้านอาวทิดหมูนั่น เลาอยู่ผู้เดียวบ่มีผู้สาวใด๋มาให้ไออุ่น ก็ถึงขั้น หนาวสั่นงักงัก พุ้นแหล่วน้อ เป็นตาหลูโตน 😍🥰😘

ตุ้ยพี

ภาษาอีสานวันละคำ มื้อนี้เสนอคำว่า "ตุ้ยพี"

ลมหนาวมาสั่นงักงักถ้ามีผู้สาวตุ้ยพีมาเคียงข้างคือสิอุ่นกายอุ่นใจเนาะ เมื่อวันก่อนนำเสนอเพลงเป็นตาฮักจากนักร้องสาว สิริพร สีประเสริฐ จาก สปป.ลาว ชื่อเพลงว่า "ตุ้ยพีดีงาม" ก็มีคนอยากรู้ความหมายกันว่า "ตุ้ยพี" นี่เป็นแบบใด๋ เลยนำมาฝากกัน

ตุ้ย ว. คนอ้วนเรียก คนตุ้ย เช่น พีตุ้ย พีอุ้ยตุ้ย พีลุ้ยตุ้ย พีตุ้ยพีตัง ก็ว่า อย่างว่า เจ้าอุ้ยตุ้ยขี้กะหลุ่ยเต็มหี สังบ่หาเหล็กชีควัดให้ฮูหีเกลี้ยง (บ.). fat, obese.

พี ว. อ้วน คนอ้วน เรียก คนพี ป่าใหญ่เรียก พงพี. fat, plump, also: large (of forest).

ตุ้ยพี จึงหมายถึง อวบอ้วนเป็นตาฮัก เป็นตากอดนั่นเอง บ่เถิงกับเป็นธิดาช้างดอกเด้อ โอย!! หนาวๆ หลายแท้น้อบาดนี่ อยากมีสาวตุ้ยพีมากอดคลายหนาวเด้ พะนะ 😍🥰😘

อึ่งลึ่ง

ภาษาอีสานวันละคำ มื้อนี้เสนอคำว่า "อึ่งลึ่ง"

สาวน้อยบ้านนาผู้ไปอยู่ไทดน (อยู่ กทม. มานาน) ถืกแม่ด่าว่า "เวียกการบ่เฮ็ดหยัง เอาแต่นอนเขี่ยโทรศัพท์ ไข่อึ่งลึ่งอยู่นั่นหล่ะ" ฮือๆๆ อาวทิดหมูส่อยบอกนางแหน่ว่า "อึ่งลึ่ง" มันแปลว่าอีหยัง อีแม่คือว่าให้ลูกสาวจั่งซี้

อึ่งลึ่ง ว. ขึ้นอืด พองขึ้น เช่น คนตายไหลล่องน้ำมา ว่า ไค่อึ่งลึ่ง อึ่งลึ่ง ก็ว่า. bloated.

อึ่งตึ่ง ว. แน่นหนา เต็ม เช่น คนแหน้นอึ่งตึ่ง น้ำอึ่งตึ่ง. stuffed tight, congested, completely full, swollen.

อาวทิดหมูขอบอกว่า "น้องสาวหล้านั่นถึงขนาดเกินคำว่า 'อ้วนพี' หรือ 'ตุ้ยพี' ไปหลายแล้วเด้อ กอดบ่หุ้มซั่นแหล่ว ถ้าไปประกวดนางงามก็คงได้แต่เวทีธิดาช้างเด้อหล้าเอย" ในรูปคนนอนข้างบนนั้น หายข้องใจล่ะบ้ออีหล้า แถมให้อีกคำเด้อ เจ้าผู้แน่นอึ่งตึ่ง กะงามหลายเป็นตากอดอุ่นแท้ล่ะ "สาวงามผู้ทางขวามือ" นี่หล่ะจั่งแม่นแน่นอึ่งตึ่งหลาย 😁🤣🤫

หน้าที่ : 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14

ภาษาพูดของผู้คนในภาคอีสานนั้นมีหลายสำเนียงที่แตกต่างกันไป ไม่มี "ภาษาอีสาน" นะครับ มีแต่เป็นภาษาพูดดั้งเดิมของชนเผ่าต่างๆ ที่อาศัยอยู่ในภูมิภาคนี้ซึ่งมีหลายกลุ่มชาติพันธุ์ [ เรื่องที่เกี่ยวข้อง : ชาติพันธุ์ชนเผ่าไทยในอีสาน ] ดังนั้น เมื่อท่านเดินทางไปท่องเที่ยวอีสาน ท่านจะได้ฟังสำเนียงเสียงพูดที่แตกต่างกันออกไปในแต่ละจังหวัด คำที่เสนอในที่นี่รวบรวมมาจากที่กระผมอาวทิดหมู มักหม่วน ได้ตอบไว้ใน Facebook Fanpage มาแล้วแต่ค้นหาย้อนหลังยาก ท่านเว็บมาดเซ่อเลยขอร้องแกมบังคับให้นำมารวบรวมไว้ที่นี่อีกครั้งหนึ่ง แฟนนานุแฟนที่ต้องการทราบความหมายของคำ หรือประโยคใดก็สอบถามเพิ่มเติมมาได้นะขอรับ ยินดีนำมาตอบให้ทราบทั้งในเว็บไซต์และเฟซบุ๊คต่อไป

หน้าที่ : 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14

คำที่น่าสนใจนำมาเสนอในวันนี้คือ...

อ่ำถ่ำ-คันยู-ฮ่ม-คันจ้อง-ป้อย-ปุน-โอย-กะโพก-หมื่น-มื่น-มืน

อ่ำถ่ำ

ภาษาอีสานวันละคำ มื้อนี้ขอเสนอคำว่า "อ่ำถ่ำ"

มีคำถามมาจากจากสาวน้อยทางนครปฐมบอกมาว่า มีหนุ่มอีสานเข้ามาจีบเอ่ยเป็นกลอนเสียงดังว่า "ฮักน้องหลาย ฮักน้องสาวแก้มอ่ำถ่ำ อยากเมือบ้านนำเด้หล้า" อ้ายแอดมินบอกน้องแหน่ว่า "แก้มอ่ำถ่ำ" นี่มันเป็นจั่งใด๋น้ออ้าย

อ่ำถ่ำ ว. สีคล้ำ เรียก สีอ่ำถ่ำ อย่างว่า แก้มอ่ำถ่ำแก้มเจ้าอ่ำถ่ำ หักดอกไม้ยามค่ำเอาไปบูชาธรรม คุณครูบาอาจารย์ให้มาฮับเอาพรข้าน้อยไว้ (กลอน) อ่ำถ่ำเนื้อเกลี้ยงกล่อมกันหลับ สีใสสันตื่นยามยังผ้า เหมือยฮวายไม้ลมบนเบยเมฆ สูรย์ส่องขึ้นเฮืองฟ้าเฮื่อแสง (ฮุ่ง). dusky, dark-colored.

อาวทิดหมูพิจารณาแล้วเห็นว่า น้องสาวหล้าผู้นี้คือสิมีความงาม แต่งตัวปัดแก้มออกสีคล้ำนิดๆ พองาม บ่แม่นขาววอกแบบใช้ครีมปรอทนั่นแหล่วนางเอย จนผู้บ่าวอดชื่นชมบ่ได้จั่งได้กล่าววาจาออกมาเช่นนี้

คันยู

ภาษาอีสานวันละคำ มื้อนี้ขอเสนอคำว่า "คันยู"

"ฝนตกรินจั่งซี้ สิเดินทางไปไสมาไสกะอย่าลืมเอาคันยูไปนำเด้อ" เสียงย่าบอกหลานก่อนจะไปโรงเรียน ตายๆๆ เว้าแบบนี้หลานกะงงตี้ล่ะ แม่นหยังคือ "คันยู" อ้ายแอดมินบอกแหน่...

คันยู น. ร่มกระดาษ ชื่อร่มกระดาษชนิดหนึ่ง ใช้กั้นแดดและฝน เรียก คันยู คันฮ่ม ฮ่มกระดาษ ก็ว่า. paper-covered parasol or umbrella.

ฮ่ม น. ร่ม ร่มที่ทำด้วยผ้า เรียก ฮ่ม ทำด้วยกระดาษเรียก ฮ่มกระดาษ คันยู อย่างว่า คันเจ้าได้ขี่ม้าอย่ากั้งฮ่มแพรแถม ย้านเจ้าเพพังตกถืกตอตำต้อง (กลอน) ร่มภูเขา เรียก ฮ่มผา เงาของต้นไม้ เรียก ฮ่มไม้. shade, place out of direct sun, umbrella, parasol.

ยังมีคำหนึ่งที่ความหมายเดียวกันคือ

คันจ้อง น. ชื่อร่มกั้นแดดชนิดหนึ่งทำด้วยผ้า เรียก ฮ่มจ้อง อย่างว่า เชื้อชาติจ้องคันก่องกะยังหุบ บาดห่าชาตาหลุบหลูบลงคือจ้อง บาดห่าชะตาขึ้นขวางคือขอนก้เลยล่อง คาดชิล้มหยุมหญ้าบ่ฟัง (กลอน). cloth-covered parasol or umbrella.

คือสิเข้าใจแจ้งจ่างป่างล่ะน้อบาดนี้ ถือติดไม้ติดมือไปอย่าสิลืมเด้อ เปียกฝนกลับบ้านมา ย่าสิป้อยเอาเด้อ!

ป้อย

ภาษาอีสานวันละคำ มื้อนี้ขอเสนอคำว่า "ป้อย"

จากเรื่องของ "คันยู, ฮ่ม" และ "คันจ้อง" ที่ย่าบอกหลานให้ถือติดตัวไปยามมีฝนตก ถ้าลืมเอาไปเมื่อกลับบ้านมาตัวเปียกก็จะโดนย่า "ป้อย" อีกดอก

ป้อย ว. แช่ง ด่า อย่างว่า มันก็ปองมิ่งแก้วโลมลูบจอมขวัญ เมื่อนั้นนางคราญขมเคียดเค็มปุนป้อย ดูราชายโทนเถ้ายักโขผีเผด มึงหากกดวาทเว้ามีได้เวทนา ท่านเอย (สังข์). to curse, swear.

ปุน ก. ด่า แช่ง อย่างว่า มันก็ปองมิ่งแก้วโลมลูบจอมขวัญ เมื่อนั้นนางคราญขมเคียดเค็มปุนป้อย (สังข์). to curse, swear.

คำว่า "ป้อย" นั้นเป็นคำค่อนข้างเก่าโบราณอาจจะไม่ค่อยไดยินว่ามีใช้กันในปัจจุบันนัก และมักจะใช้ร่วมกันทั้งสองคำเป็น "ปุนป้อย" ซึ่งมีความหมายหนักเข้าไปมากกว่าใช้ "ป้อย" คำเดียว เพราะนั่นหมายความว่า ผู้พูดมีความโกรธมาก ในขั้นที่เรียกว่า สูญแฮง ภาษาปัจจุบันคงจะใช้คำว่า "โกรธจนควันออกหู" มาใช้บรรยายจึงจะเห็นภาพได้ชัดเจน

โอย

ภาษาอีสานวันละคำ มื้อนี้ขอเสนอคำว่า "โอย"

โอย น. เสียงที่เปล่งแสดงความรู้สึกเจ็บปวด หรือรู้สึกแปลกประหลาดอัศจรรย์ว่า โอย โอ๊ย ก็ว่า. ouch!, wow!, exclamation of pain or amazement.

โอย ก. น้อมรับ เมื่อผู้ใหญ่สั่งให้ทำก็ยินดีรับทำตามที่สั่ง อย่างว่า บัดนี้เมืองค่ำค้อยเป็นป่าแปนขุน แล้วท่าน ลุงค่อยชมชิงแปลงแต่งมุงเมืองบ้าน เมื่อนั้นวัณนุราก้มโอยพรพร้อมไพร่ ข้าเถ้าหลับบ่ฮู้นอนคู้บ่ฝัน แท้นา (สังข์). to bend or bow and submit to a command.

โอย ก. ให้ทาน เรียก โอยทาน อย่างว่า ผ่อดูซว่าซว่าพร้อมพันส่ำแสนสัตว์ สกุณานกฮอกหอนแหนอ้ม บาหากโอยทานแท้ยายปันเป็นคู่ สัตว์สิ่งเค้าคณาพร้อมเพิ่งบุญ (สังข์) ของฝากล้วนขันอาจดูตระการ ยอมวลไปกล่าวนายในห้อง มันก็ชมคุณเจ้าโอยทานทูลขม่อม ฮู้ว่ามีเครื่องย้องเมือฟ้าสู่สาว แลซาม (ฮุ่ง). to give (alms).

อาวทิดหมูก็ฮู้จักความหมายเดียวคือ โอย = เจ็บปวด บ่นึกว่าสิมีความหมายอื่นอีก ต้องยอมรับว่าเกิดช้ากว่าคำเก่าๆ เหล่านี้มากมายทีเดียวเลย

กะโพก

ภาษาอีสานวันละคำ มื้อนี้ขอเสนอคำว่า "กะโพก"

แม่ใหญ่เฒ่าบอกว่า "มื้อวันก่อนได้ยินเสียงตีฆ้อง ตีกลอง ตีเกราะเคาะไม้ เคาะกาละมัง ฝาหม้อ ทั้งเสียงปืน เสียงกะโพก ดังสนั่นหวั่นไหว นอนกะบ่หลับ หนวกหูหลาย" อ้ายแอดมินบอกแหน่ว่า "กะโพก" คืออีหยังน้อน้องบ่ฮู้จัก

กะโพก น. ประทัด สิ่งที่จุดหรือเผาไฟแล้วมีเสียงดัง เรียก กะโพก มีหลายชนิด ชนิดที่ห่อดินปืนด้วยกระดาษเรียก กะโพกเจี้ย ชนิดห่อดินปืนด้วยใบลานเรียก กะโพกใบลาน ชนิดที่ใช้ดินปืนในกระบอกไม้ไผ่แล้วเผาไฟ เรียก กะโพกน้ำ. firecracker.

กะโพก ก็คือ ประทัด นั่นเอง ระวังฟืนไฟเด้อ ถ้ายิงปืนขึ้นฟ้านั่นผิดกฏหมายทั้งปรับทั้งจำ ลูกปืนอาจจะหล่นลงมาถืกคนตายได้ เป็นคดีอาญา

มื่น

ภาษาอีสานวันละคำ มื้อนี้ขอเสนอตำว่า "มื่น"

อาวทิดหมูผู้น่ารักช่วยบอกน้องหน่อยนะคะ ไปเที่ยวอีสานมาเมื่อช่วงวันหยุดยาว มีป้ายติดบอกในที่ท่องเที่ยวแห่งหนึ่งซึ่งสร้างด้วยไม่ไผ่สวยงามเชียว แต่หนูก็ไม่เข้าใจตามภาพข้างล่างนี่เลยค๊า บอกหน่อยนะคะ รักนะจุ๊บๆ

หมื่น ว. จำนวนนับเท่ากับ 10 พัน. ten thousand.

หมื่น น. ชื่อตำแหน่งในราชการ เหนือพันขึ้นไป เช่น หมื่นโสมสงัดพาล หมื่นประหารวรเดช หมื่นวิเศษนรสีห์ เป็นต้น. title for high-ranking official (archaic).

หมื่น น. ชื่อมาตราชั่งตวง 10 ชั่งหรือ 12 กิโลกรัมเป็น หนึ่งหมื่น. unit of weight equal to 12 kg.

แต่มีคำภาษาอีสานอีกคำคือ "มื่น" ที่เวลาออกเสียงจะคล้ายคลึงกับ หมื่น หรือ 10,000 ซึ่งมีความหมายแปลว่า ลื่น ไถล ดังนี้

มื่่น ก. ลื่น ไถล ลื่นโคลน เรียก มื่นตม อย่างว่า ช่างมาติแถลงล่มตมบ่มีกะติมื่น ติคาดล้มเดือนห้าก่อนฝน (ผญา) ช่างมาติแถลงหล้มตมบ่มีกะติลื่น ตั๋วให้กลืนกินก้างคาค้างอยู่ลักลาน ยามจาต้านนำกันว่าแต่มัก มักอยู่นี้หนีแล้วเล่าลืม (ผญา). to be slippery.

ความหมายจากป้ายในภาพบน "ระวัง!!! 10,000 หัวสัก" ก็คือ ระวังลื่นหัวทิ่ม นั่นเอง เช่นเดียวกับการเขียนที่พื้นลานซีเมนต์ที่มีราหรือตะไคร้น้ำจับเขียวๆ ดังในภาพล่าง ก็มีคำอธิบายให้เป็นภาพก็แล้วกันนะน้องสาว (อย่ามาตั๋วอ้ายหลายว่า รักๆ บ่จริงใจเลยน้อง)

มึน, มืน

ภาษาอีสานวันละคำ มื้อนี้ขอเสนอคำว่า "มึน, มืน"

จากคำว่า "มื่น" หรือลื่นล้มข้างบนนั้น ยังมีคำที่ออกเสียงคล้ายคลึงกันอีกหลายคำ ที่มีความหมายแตกต่างกันอย่างสิ้นเชิง นำมาเสนอเพื่อให้แฟนนานุแฟนได้ทราบกันครับ คือ มึน (สระ อึ) และ มืน (สระอือ)

มึน น. โรคเหน็บชา ชื่อโรคชนิดหนึ่ง มีอาการชาตามผิวหนัง เรียก โรคมึน มึนเซีย ก็ว่า. beriberi, vitamin B deficiency disease causing numbness.

มึน ว. ดื้อดึง ไม่อาย คนที่ดื้อดึงไม่ฟังคำสั่งสอนเรียก คนมึน อย่างว่า อันว่าพราหมโณเถ้าชุยชะโกผีเผด ปากก็กล้าทังหน้าเล่ามึน (เวส-กลอน). obstinate, unabashed.

การใช้คำนี้ในการพูดจาเช่น ผู้เฒ่าผู้แก่ที่ไปวัดนั่งฟังเทศน์ฟังธรรมจากพระสงฆ์นานๆ ก็จะบอกว่า "มื้อนี้ฟังญาท่านเทศน์ดน จนขา 'มึน' ลุกเกือบบ่ได้" หรือเมื่อมีเด็กในบ้านที่ดื้อด้าน พูดไม่ฟังคำสั่งสอนก็จะบอกว่า "โอย ลูกหลานพวกนี้จั่งแหม่นมัน 'มึน' หลาย บอกอีหยังกะบ่เคยฟัง จักมันได้ไผมา"

มืน ว. ลืม เปิด แย้ม ลืมตาเรียก มืนตา อย่างว่า ใผอยากเห็นใจอ้ายให้มืนตาใส่น้ำแจ่ว คันมันแสบแจ้วแจ้วใจอ้ายก็ดั่งเดียว นั้นแล้ว (ผญา) มืนตาหลิงล่ำนางจวนค้าง (กาไก) ก็ท่อมืนตาเห็นป่าไพรดงด้าว (สังข์). to open (eyes).

การใช้คำว่า มืน ในการพูดจาก็เช่น "จั่งแหม่นมึงหย่างบ่มืนตาน้อ ตำซะตำซายไปทั่วทีป จนหัวร้างข้างแตก" หมายถึง "เอ็งมันเดินไม่ลืมตาหรือ ถึงได้ชนไปทั่วจนหัวแตก"

หน้าที่ : 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14

ภาษาพูดของผู้คนในภาคอีสานนั้นมีหลายสำเนียงที่แตกต่างกันไป ไม่มี "ภาษาอีสาน" นะครับ มีแต่เป็นภาษาพูดดั้งเดิมของชนเผ่าต่างๆ ที่อาศัยอยู่ในภูมิภาคนี้ซึ่งมีหลายกลุ่มชาติพันธุ์ [ เรื่องที่เกี่ยวข้อง : ชาติพันธุ์ชนเผ่าไทยในอีสาน ] ดังนั้น เมื่อท่านเดินทางไปท่องเที่ยวอีสาน ท่านจะได้ฟังสำเนียงเสียงพูดที่แตกต่างกันออกไปในแต่ละจังหวัด คำที่เสนอในที่นี่รวบรวมมาจากที่กระผมอาวทิดหมู มักหม่วน ได้ตอบไว้ใน Facebook Fanpage มาแล้วแต่ค้นหาย้อนหลังยาก ท่านเว็บมาดเซ่อเลยขอร้องแกมบังคับให้นำมารวบรวมไว้ที่นี่อีกครั้งหนึ่ง แฟนนานุแฟนที่ต้องการทราบความหมายของคำ หรือประโยคใดก็สอบถามเพิ่มเติมมาได้นะขอรับ ยินดีนำมาตอบให้ทราบทั้งในเว็บไซต์และเฟซบุ๊คต่อไป

หน้าที่ : 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14

สำหรับวันนี้ขอเสนอคำที่มีความหมายในการครองเรือนสักหน่อย (สังคมเปลี่ยน คนเปลี่ยน แต่... บางสิ่งของความรักยังไม่เปลี่ยน) คือ...

ชู-ซู-ตาบฮ้าง-ตาบหม้าย-ดังแหมบ-หมึน-ฉุน-หลุบ-แลง

ชู หรือ ซู

ภาษาอีสานวันละคำ มื้อนี้เสนอคำว่า "ชู" หรือ "ซู"

เสนอเรื่อง "ประเพณีแต่งงาน" ติดต่อกันมาในช่วงเดือนแห่งความรัก ก็เลยมีคำถามมาจากผู้บ่าวทางไกล (นครปฐม) ไปทำงานอยู่ไทดนสงสัยเรื่องแต่งงานถามมาว่า "อาวทิดหมู ผมมักผู้สาวมาเฮ็ดงานอยู่ทางนี้สามปีแล้วกะยังเก็บเงินบ่พอค่าดอง จ่มให้ลุงทางบ้านฟัง เพิ่นบอกว่า 'ถ้าสูฮักแพงกันอีหลี กะคือบ่ "ชู" เอาโลด' น้องกะเลยสงสัยว่า อั่น "ชู" ผู้สาวนี่แม่นเฮ็ดจั่งใด๋ครับ อาว บอกแหน่เด้อครับอยากมีคู่แต่เงินค่าดองบ่พอ

ชู ก. การที่ชายไปสมสู่อยู่ร่วมกับหญิงโดยที่พ่อแม่ของฝ่ายหญิงไม่รู้เรียก ชูสาว อย่างว่า กูบ่ยอมยังจักชีล่วงชูเอาน้อย (กา). to have sexual intercourse secretly without permission of girl's parents.

ชายหญิงที่รักกัน ตั้งใจจะเลี้ยงดูกันเป็นคู่อยู่กิน คลองธรรมไม่หย่าร้างกัน แต่ฝ่ายชายไม่มีเงินค่าดองหรือพ่อ-แม่(ฝ่ายหญิง)ไม่เห็นดีเห็นชอบด้วย ชายหญิงมักจะตกลงแต่งกันเองซึ่งเรียกว่า “ชู” คือ ผู้ชายไปตกลงกับหญิงว่า คืนนั้น เวลาเท่านั้นจะมาหาที่บ้าน ขอให้พาดบันไดไขประตูให้

ตอนนี้หญิงจะต้องระวังชายให้มาก เพราะเคยปรากฎว่า ฝ่ายชายแอบหนีก็มี จนกระทั่งรุ่งสางสว่างแจ้ง ฝ่ายหญิงจะต้องไปบอกพ่อแม่ให้รู้ว่า "มีผู้ชายมาซู" พ่อ-แม่จะจัดให้คนไปบอกญาติพี่น้องของตน และพ่อแม่ของชายมาพูดเจรจากันเป็นหลักฐาน รับรองว่าจะทำตามจารีตประเพณีบ้านเมือง จึงปล่อยให้ผู้ชายออกมาจากห้องได้ (คุณพ่อตาก็อย่าเพิ่ง อาละวาดแบกปืนไปถล่มคุณลูกเขยเด้อครับ มันผิดกฏหมาย คุณพ่อตาอาจสิได้ไอคุกๆ ได้ เห็นใจว่าที่ลูกเขยแหน่) ถ้าใครเคยดูภาพยนตร์เรื่อง "ลูกอีสาน" คงจำได้ว่ามีบทชูสาวด้วย

ในกรณีผู้หญิงไปชูผู้ชาย เรียกว่า ไปชูผู้บ่าว หรือแล่นนำผู้บ่าว ก็จัดการให้เรียบร้อยเหมือนกันกับฝ่ายชายทำ (บางท้องถิ่นอาจออกเสียงว่า ซู ก็มี)

ส่วนทางอีสานใต้ (สุรินทร์ บุรีรัมย์) คำว่า "ซูร์" จะหมายถึง การหมั้นหมายเด้อน้อง ต่างกัน (อ่านเพิ่มเติม คลิกที่นี่เลย)

งานแต่งคนจน - มนต์แคน แก่นคูณ

ตาบฮ้าง-ตาบหม้าย

ภาษาอีสานวันละคำ มื้อนี้เสนอคำว่า "ตาบฮ้าง ตาบหม้าย"

จากเรื่อง "พิธีการแต่งงาน" ที่ผ่านมาในช่วงเดือนแห่งความรัก และจะมีมากขึ้นในช่วงเดือนสี่ กับเดือนหกนี้ อาวทิดหมูก็เลยขอนำเสนอเพิ่มเติมอีกจักหน่อย จากเสียงเตือนดังตึ๋งของอีเมล์ tidmoo.mm @ gmail.com ตอนตีหนึ่งเมื่อคืน (อดเอามาตอบยามเซ้า ย้อนง่วงนอน โอ๊ะ! หาข้อมูลอยู่เด้อ)

"หม้าย" กับ "ฮ้าง" ต่างกันจั่งใด๋

อันว่า "หญิงที่ผัวตาย" โบราณเพิ่นเอิ้นว่า "แม่หม้าย" แต่ถ้า "ผัวหย่าร้าง" หนีไปมีผู้ใหม่ สิเอิ้นกันว่า "แม่ฮ้าง" ส่วนทางผู้ชายนั้นกะสิเอิ้น "พ่อฮ้าง พ่อหม้าย" คือกันนั่นหละ

ในการจัดงานแต่งงานนั้น ถ้าเป็นคู่ที่ "บ่สดซิ่งๆ" (เคยมีคู่ครองมาก่อน) กล่าวคือ ถ้าหญิงเป็นแม่ฮ้าง หรือแม่หม้าย ราคาค่าดอง (สินสอด) ก็จะต้องลดลงจากปกติ (ชายหนุ่มโสด บ่ต้องเสียค่าครูหลายดอก เพิ่นว่า)

แต่ถ้าฝ่ายผู้ชายกลายเป็นพ่อฮ้าง หรือพ่อหม้ายบ้างละ ค่าดองจะผกผันกันกับแม่ฮ้าง ก็จะต้องเพิ่มราคาค่าตัวเจ้าสาวขึ้นอีกตามสมควร (เสียค่าดองแพงขึ้น เพราะฝ่ายหญิงเป็นสาวเอ๊าะๆ ซั่นตั่ว)

แต่ถ้า "ต่างฝ่าย ต่างฮ้าง ต่างหม้าย" มาพ้อผูกพันกัน ตกลงปลงใจอยู่ร่วมกันเป็นคู่ชีวิต "ค่าดอง" จะธรรมดา (ไม่เรียกเป็นพิเศษแต่อย่างใด บางทีอาจจะเพียงหัวหมู หรือไก่ตัว สู่ขวัญ ผูกแขน จากญาติผู้ใหญ่ก็เพียงพอแล้ว) การแต่งงานของคนคู่นี้จะเรียกว่า “ตาบฮ้าง ตาบหม้าย”

คือสิเข้าใจแล้วนอ ส่วนอาวทิดหมูนี้ยังโสดซิงๆ แม่ฮ้าง แม่หม้าย ที่เหงาใจไร้คู่ อยากได้คนดูแลไปตลอดชีวิตก็จดหมายน้อยมาเด้อ ค่าดองกะมีบ่หลายแต่บ่ให้ขายหน้า สิล้มงัว บายศรีสูขวัญ ฮักแพง ให้ญาติผู้ใหญ่รับรู้ เถิงสิมีเฮือพ่วงมากะสิฮักหอมเป็นลูกอยู่เสมอ สนใจบ่น้อ!

ดังแหมบ

ภาษาอีสานวันละคำ มื้อนี้เสนอคำว่า "ดังแหมบ"

มีสาวหล่าสอบถามมาว่า "ถืกผู้บ่าวบอกเลิกฮักเพราะว่าหนูดังแหมบ" น้องบ่เข้าใจ "ดังแหมบ" คือจั่งใด๋

ดัง น. จมูก จมูก เรียก "ดัง" จมูกบี้ เรียก "ดังแหมบ" จมูกบานหรือรูจมูกกว้างเรียก "ดังปึ่ง" จมูกโด่งจมูกใหญ่เรียก "ดังโม" จมูกแหว่งมาก เรียก "ดังวืก" จมุกแหว่งขนาดกลาง เรียก "ดังวาก" จมูกแหว่งนิดหน่อย เรียก "ดังวีก". nose.

แตบแหมบ ว. มีลักษณะเตี้ย เช่น หลังคาเตี้ยๆ และแบน เรียก หลังคาแตบแหมบ. low and with little slope (of roof).

เฉลย : ดังแหมบ มาจากคำ 2 คำคือ ดัง + แตบแหมบ ซึ่งหมายถึง คนดั้งหลบใน จมูกไม่โด่งนั่นเอง บ้างก็ว่า เพราะข้าวเหนียวดูดดั้งซึ่งไม่จริงเลย เพราะเป็นกรรมพันธุ์โดยแท้แม้จะกินข้าวเจ้าตั้งแต่เกิดก็ "ดังแหมบ" ได้

อย่าไปน้อยอกน้อยใจ สมัยนี้มันเสริมดั้งได้ถ้ามีเงิน ความสวยจากศัลยกรรมมีมากมายเด้อหล้า แต่อ้ายทิดหมูว่า จิตใจงามก็ได้เปรียบเกินร้อยกว่าดังโด่งแต่ใจหยาบช้าเด้อ เป็นกำลังใจให้พบพ้อคนที่รักจริงที่หัวใจใช่ดังแหมบ

หมึน

ภาษาอีสานวันละคำ มื้อนี้เสนอคำว่า "หมึน"

อันนี้กะเป็นคำถามจากแฟนานุแฟนเจนแซด (Gen Z) ลูกอีสานแต่เว้าอีสานบ่ถ่อง ถามมาว่า พ่อจ่มให้บอกว่า "จั่งแหม่นกูหมึนหลาย ลูกชายคูนเอ้ย" แม่นหมายความว่าจั่งใด๋

หมึน ก. ฉุน โกรธ คนโกรธแสดงอาการหน้าบึ้งตึง เรียก คนหมึน. to be or become cross, angry.

สิมาพร้อมกันกับคำว่า ฉุน หรือ สูญ

ฉุน ก. โกรธ โกรธเรียก ฉุน โกรธจัดเรียก ฉุนแฮง สูญแฮง ก็ว่า. to become angry, go into a rage.

แหม่นไปเฮ็ดอีหยังให้เพิ่นผิดใจน้อบักหล้าเอย หลบไปให้เพิ่นใจเย็นก่อนเด้อ อย่าไปเถียงพ่อแม่ ใจเพิ่นเย็นลงจั่งมาบอกเหตุผลทีหลัง

Cr. ขอบคุณภาพจากอินเทอร์เน็ต

หลุบ

ภาษาอีสานวันละคำ มื้อนี้ขอเสนอคำว่า "หลุบ"

จากเรื่องการแต่งงานที่นำเสนอมาข้างต้น พ่อ-แม่ฝ่ายหญิงบางคนที่ถูกผู้บ่าวมาซูลูกสาวอาจจะตะโกนออกมาดังๆ ว่า "โอย! กูหลุบแล้วบาดนี้ มีลูกสาวบ่ได้ค่าดอง" อย่าฟ้าวว่าจั่งซั้นเด้ออีพ่อ อีแม่ ถึงจั่งใด๋ลูกเขยก็มีความฮักจริง บ่ทอดทิ้งลูกสาวพ่อกับแม่แน่นอน

หลุบ ก. ขาดทุน เรียก หลุบทึน มุดเข้าในโพรง เรียก หลุบเข้าโกน อย่างว่า ลำเบิดคืนบ่ลำความเก่า พี่ชิเล่ากับแก้เข้าโกน กับแก้เข้าโกนโพนโลนหัวออก กำปั้นกูตอกมันหลุบเข้าไป ปุ้มแพยัดมันกัดแพรออก กำปั้นกูตอกมันหลุบเข้าไป (กลอน). to get no profit, lose money in business, pull head back in (of lizard in hole).

หลุบ ก. ยุบ ล่ม ทรุด อย่างว่า พังผาม้างดงดอนหลุบหล่ม (กาไก) เมืองหลวงกว้างเป็นวังหลุบหล่ม (ผาแดง). to cave in, fall down, collapse, sink downwards.

ความหมายของพ่อตากล่าวก็คือ "หวังจะได้ค่าดอง (สินสอด) ราคาแพง แต่กลับได้แค่การสมมา บายศรีสู่ขวัญเท่านั้น เลย 'หลุบทึน' ไม่ได้ดังใจนั่นเอง"

แลง

ภาษาอีสานวันละคำ มื้อนี้เสนอคำว่า "แลง"

อ้ายทิดหมูส่อยบอกน้องแหน่ว่า "กินเข้าแลง" ทางภาคอีสานหมายความว่าจั่งใด๋ นางเมื่อบ้าน(บ่ได้มาดน)พ่อปู่ถามว่า "กินเข้าแลงมาล่ะบ้อ"

แลง น. เวลาเย็น เวลาตะวันจวนจะตกดิน เรียก เวลาแลง หรือ ยามแลง อย่างว่า ชมลูกไม้ยามแล้งเมื่อแลง (กา) ผ่อเห็นวันสอดไม้ลับเหลี่ยมเมื่อแลง (กาไก) พี่ก็อดอยู่แล้งลืมเข้าขาดแลง (ฮุ่ง) ดาแลงตั้งทุกขุนครบคู่ (สังข์). evening, late afternoon and early evening.

ยามแลง น. เวลากินอาหารค่ำ เรียก ยามแลง อย่างว่า วันปลอดแจ้งมื้อใหม่ยามแลง ควรที่ปุนพิมมะบานฮีบเมือแหนถ้อย นางเมืองผู้แพงศรีจักฮอด แม่ท่านเจ้าติ่วสร้อยต้านสั่งทุกประการ (ฮุ่ง). time of evening meal.

คนอีสานนั้นเรียกเวลารับประทานอาหารแตกต่างกันตามเวลา การกินอาหารวันหนึ่งมีสามครั้ง เรียก กินสามคาบ(เวลา) ตอนเช้าเรียก "คาบงาย" ตอนเที่ยงเรียก "คาบสวย" ตอนค่ำเรียก "คาบแลง" นั่นเอง ดังนั้นถ้าสาวใดโดนถามว่า "เจ้าคือมาสวยแท้" กะอย่าสิได้ยิ้มเป้ยๆ ว่าเจ้าของงามเด้อ เขาถามว่า "ทำไมจึงมาสาย" ต่างหากล่ะ!

หน้าที่ : 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14