กลอนเซิ้ง

กลอนเซิ้ง

"เซิ้ง" หรือ "กาพย์เซิ้งบั้งไฟ" เป็นร้อยกรองท้องถิ่นอีสาน หรือเป็นเพลงพื้นบ้าน ประเภทเพลงประกอบพิธีของชาวบ้านอีสาน ที่ร้องในขบวนแห่บั้งไฟในงานประเพณีบุญบั้งไฟ เดือน 6 มีผู้นำคนหนึ่งเป็นคนขับเนื้อความ แล้วคนอื่นๆ ในขบวนจะร้องรับไปเรื่อยๆ เรียกว่า "การเซิ้ง" ประกอบการฟ้อนตามจังหวะของกลองตุ้มและเครื่องดนตรีอื่นๆ ที่ใช้ประกอบ เช่น พังฮาด โทน

กาพย์เซิ้งบั้งไฟ แต่งด้วยคำประพันธ์ที่เรียกว่า กาพย์ 7 คำ วรรคหนึ่งมี 7 คำ ข้างหน้า 3 คำ ข้างหลัง 4 คำ คำสุดท้ายของวรรคที่ 1 จะส่งเสียงสัมผัสไปที่คำใดก็ได้ในวรรคต่อไป (คำสัมผัสในภาษาอีสานเรียกว่า คำก่าย) นิยมสัมผัสกับคำที่ 3 โดยใช้ระดับเสียงของคำที่สัมผัสเป็นเสียงวรรณยุกต์เดียวกัน บทหนึ่งจะมีกี่วรรคก็ได้แล้วแต่เนื้อความ นิยมใช้กับการเซิ้งแบบต่างๆ เช่น เซิ้งนางด้ง เซิ้งนางแมว คำสอน บทกล่อมเด็ก

ปัจจุบันนี้ รูปแบบและเนื้อหาของกาพย์เซิ้งบั้งไฟก็เปลี่ยนแปลงตามไปด้วย คณะเซิ้งจะมีทั้งผู้ชายและผู้หญิง มีการฟ้อนช้าๆ ตามจังหวะช้าๆ ของกลองตุ้ม ต่อมาก็ถูกเปลี่ยนเป็นการประดิษฐ์ท่ารำให้อ่อนช้อย สวยงาม มีจังหวะ และท่วงทำนองเปลี่ยนเป็นสนุกสนาน ตามลีลาของกลองยาวและแคน ในปัจจุบันเนื้อหาของกาพย์เซิ้ง ในขบวนแห่มีหลากหลายมากขึ้น ทั้งการร้องเล่าตำนาน เช่น เรื่องผาแดงนางไอ่ เล่าคำสอน เช่น เรื่องกาพย์พระมุนี เล่าเกี่ยวกับสังคมและเหตุการณ์ปัจจุบัน รวมถึงยังนิยมใช้เพลงลูกทุ่งแทนกาพย์เซิ้งแบบเดิม การลำกลอนเซิ้งใช้ลำขอสิ่งของในวันรวมบุญบั้งไฟ หรือหลังจากจุดบั้งไฟไปแล้วซึ่งจะเรียกอีกอย่างหนึ่งว่า "เซิ้งนำฮอยไฟ ใช้ดนตรีพื้นเมืองอีสานตามที่กล่าวมา

ลายแห่เซิ้งบั้งไฟม่วนๆ ในจังหวะกลองยาว : งานบุญบั้งไฟ อำเภอพังโคน ประจำปี 2566

เซิ้งขอสิ่งของ

 

เซิ้งบุญบั้งไฟ

ในเวลาจุดบั้งไฟ มีการลำเซิ้งเพื่อให้บั้งไฟขึ้น ไม่ให้แตกหรือชุ การลำเซิ้งในเวลาจุดบั้งไฟนี้ เป็นการลำเซิ้งของบุคคลคนเดียว กลอนเซิ้งว่าดังนี้

 

เซิ้งบั้งไฟ - มหาวิทยาลัยราชภัฏมหาสารคาม

การเซิ้งโดยขบวนฟ้อนรำของคุ้มต่างๆ ที่มาแห่แหนบั้งไฟของตนจะสวยงามน่าชม ตามแบบแผนของกรมศิลป์ ส่วนพวกเซิ้งที่มาทีหลังการจุดบั้งไฟนั้นจะเป็นพวกแก่ดีกรี การเซิ้งจึงไปในทางสนุกสนาน ตลกขบขัน เอามันเข้าว่า ตามแบบกรมสรรพสามิต (ผู้ดูแลการผลิตสุราโดยแท้) แต่ชาวบ้านอีสานก็ไม่เคยแล้งน้ำใจยังสนุกสนานตามกันได้